چرا جامعه ما از بی اعتمادی رنج می برد؟ - مجله سرگرمی

خبرنگاران- در کشور ما، اعتماد همچون بسیاری از امور اجتماعی دیگر، محل توجه قرار نمی گیرد و، چون محل توجه نیست راه برای مصاحبه هم بسته شده است. یک فیلسوف آلمانی تبار امریکایی که در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم زندگی می کرد، ادعایی نموده که بیراه نیست.

به زعم او عمیق ترین خاستگاه فلسفه هر انسانی، خاستگاهی که کل فلسفه آن انسان را شکل می دهد و تغذیه می نماید این است که تا چقدر به انسان ها اعتماد دارد فلسفه ها را می توان از این جهت که چقدر به نوع بشر اعتماد دارند، تقسیم بندی کرد.

نخستین نکته ای که در بحث اعتماد باید به آن توجه کرد خلط نکردن اعتماد و قابلیت اعتماد است. هر انسانی به لحاظ اخلاقی وظیفه دارد چنان زندگی کند که قابل اعتماد باشد، اما آیا هر انسانی به لحاظ اخلاقی وظیفه دارد که به دیگری اعتماد کند؟ ظاهراً چنین چیزی نیست. آنچنان که قابلیت اعتماد وظیفه اخلاقی ما است و هر کدام از ما باید چنان زندگی کنیم که دیگران بتوانند به ما اعتماد نمایند، اما آنقدر محرز نیست که وظیفه اخلاقی ما این باشد که به دیگران اعتماد کنیم.

اعتماد کردن من به دیگری یک بحث و اعتماد دیگری به من بحث دیگری است. هر کدام از ما وظیفه داریم که چنان زندگی کنیم که دیگران بتوانند به ما اعتماد نمایند. بنابراین، اعتماد غیر از اعتمادپذیری است.

اما از نظر اخلاقی در چه موارد باید اعتماد و در چه مواردی نباید اعتماد کنیم؟ درباره اعتماد، بحث دیگری هم قابل طرح است و آن اعتماد به خود و اعتماد به دیگری است. ما گاهی به لحاظ اخلاقی احتیاج داریم که به خودمان اعتماد کنیم، اما گاهی متعلقِ اعتماد خود ما نیستیم بلکه دیگری است. اینجا دیگری به سه قسم تقسیم می گردد؛ گاهی دیگری که من به او اعتماد می کنم، شخص است و گاه شیء است. (به عنوان مثال من باید به استحکام جایگاه که روی آن می نشینم اعتماد داشته باشم). گاهی نه به شخص اعتماد می کنیم و نه به شیء؛ بلکه به نهاد اعتماد می کنیم (مثلاً به نهاد آموزش و پرورش یا حکومت در کشورمان اعتماد می کنیم.)

بنابراین، یک بحث متعلقِ اعتماد است و بحث دیگر این است که من در چه چیزی و در چه زمینه ای اعتماد می کنم؟ در این مقوله، بحث حدود اعتماد مطرح می گردد، ممکن است من در یک زمینه ای خاص به فردی اعتماد داشته باشم، اما در زمینه دیگری به همان شخص اعتماد نداشته باشم.

اما اعتماد چه فوایدی بر اعتمادنماینده خواهد داشت؟ چرا ما احتیاج به اعتماد داریم؟ آیا این فواید همه جا یکسان هستند؟ آیا این فواید بیشتر مضرات هستند؟ اگر بنا بر این است که من باید اعتماد کنم، باید اعتماد را یکطرفه بدانم یا نه من احتیاجی ندارم که از دیگری توقع اعتماد داشته باشم. آیا اعتماد به گفته روشنفکران یک پدیده دیالکتیکی است؟

واقعیت این است که اعتماد سه مؤلفه دارد؛ نخست، شخص اعتمادنماینده، دوم کسی که به او اعتماد می گردد و سوم حدی که اعتمادنماینده نسبت به اعتمادشونده دارد.

کسانی هستند که به لحاظ روانشناختی چنان به جهان آمده اند یا چنان تربیت شده اند که به همه اعتماد می نمایند؛ به تعبیری اعتماد عام دارند که به لحاظ روانشناسی اجتماعی بسیار می تواند زیان بار باشد. دو عامل باعث چنین تربیتی می گردد؛ نخست، عامل ژنتیک و دوم عامل تربیت. گویی داشتن اعتماد استثناناپذیر، یک فضیلت است؛ این در حالی است که اعتماد عام بسیار می تواند مضر باشد و باید در اعتماد عقلانیت حاکم گردد. اما عقلانیت از کجا پدید می آید؟ در 5 مورد، اعتماد کردن از عقلانیت برخوردار است.

نخست، اگر اثبات گردد دیگری دوست یا عاشق ما است منفعت ما، منفعت او نیز خواهد بود؛ بنابراین می توان به او اعتماد کرد.

دوم، وقتی که اثبات گردد منافع ما با دیگری هم سرنوشت است.

سوم، وقتی که برای ما احراز گردد که دیگری فردی اخلاقی است؛ و به تعبیر دیگری از حداقل اخلاقیت برخوردار است.

چهارم، وقتی که بدانیم رفتار دیگری در مقام یک متخصص تحت نظارت و مانیتورینگ است.

پنجم، وقتی که دیگری تا به امروز به ما خیانت ننموده باشد.

لازم به ذکر است که موارد چهارم و پنجم در مقایسه با سه مورد نخست از قطعیت کمتری برخوردار هستند.

اگر عقلانیت اعتماد در این 5 مورد باشد و اگر بپذیریم که اخلاقیت ما نباید از عقلانیت ما دور باشد، آنگاه می توان اینگونه نتیجه گیری کرد که هر جا اعتماد ما عقلانی بود، اخلاقی هم هست. عقلانیت و اخلاقیت باید با هم همسو باشند، به جز این 5 مورد، نه فقط اعتماد، عقلانی نیست که اخلاقی هم نیست. قابل اعتماد بودن وظیفه اخلاقی ما است، اما اعتماد کردن دیگری به ما فقط در این پنج مورد عقلانی و اخلاقی است.

کسانی که استعداد اعتمادشان بیشتر از این 5 مرحله می گردد، آنان به لحاظ درونی و انفسی زندگی بهتری دارند، اما قطعاً از لحاظ بیرونی، آفاقی و ظاهری، با وضعیت بدتری در زندگی روبرو خواهند شد. برای مثال در دوره ای از جریانات سیاسی معاصر، مصدق و کاشانی پدید آمدند در این دوره، گروهی به مصدق اعتماد صددرصدی داشتند و گروهی به کاشانی. این ها به لحاظ روانی وضعیت خوبی داشتند، چون بر این باور بودند که هر چه مصدق یا کاشانی گفت، عمل می کنیم. اما سؤال اینجا است که آیا به لحاظ objective هم وضعیت شان بهتر خواهد شد؟

غرض از این مثال این است که وقتی اعتماد از حد عقلانیت و اخلاقیت فراتر می رود، شاید از نظر درونی به ما آرامش دهد، اما قطعاً از نظر بیرونی به ما آسیب خواهد زد و به همین خاطر است که افراد با وجود اینکه دلیل متقنی برای اعتماد ندارند به دیگری اعتماد می نمایند، چون می خواهند از درون آرامش داشته باشند و به همین خاطر می گویند ما خود را به فلان رجل سیاسی یا متفکر سپرده ایم و به او اعتماد می کنیم.

فقط سفیهان به همه کس اعتماد می نمایند این در حالی است که اعتماد حدود دارد. نمی توان به افراد در همه چیز اعتماد کرد ممکن است ما به خیرخواهی دیگری اعتماد داشته باشیم، اما به آگاهی او اعتمادی نداریم. بنایران نمی توان بنا بر اعتمادی که در زمینه خیرخواهی کسی داریم به آگاهی او هم اعتماد کنیم. سوم اینکه نباید از گذشته کسی درباره آینده او استنتاج کرد، ممکن است که تا به امروز من مال کسی را نخورده باشم، اما از صبح فردا به این کار اقدام کنم.

بزرگترین لطمه ای که جامعه ما در چهل سال اخیر خورده، از دست رفتن اعتماد در جامعه است. این بی اعتمادی، بزرگترین خسارت را به جامعه ما زده است. وظیفه اخلاقی ما است که اعتماد کنیم به کسانی که قابلیت اعتماد دارند.

منبع: ایران

namasho.com: نماشو: آگهی رایگان، رپورتاژ خبری، طراحی سایت، سئو و بهینه سازی وبسایت

cruisero.ir: کشتی کروز: سفری لوکس و در عین حال مقرون به صرفه به اقیانوس ها